Complotten

De Amerikaanse narcoticadeskundige was midden in een betoog over de geheimzinnige schimmelinfectie die de Afghaanse papavers teisterde, toen het noodlot toesloeg. In de overvolle bar, een van weinige lokaties in Kabul waar nog een heel scala aan alcoholische dranken wordt geschonken, morste ik rode wijn over zijn grijze kostuum met krijtjesstreep dat hij voor 600 dollar had aangeschaft. Hij was zo van zijn apropos dat zijn uitleg bleef steken bij de verklaring dat de schade heel wat minder dramatisch was dan door sommigen wordt aangenomen en dat dit soort ziektes de afgelopen jaren vaker voorkwam. Maar onder Afghanen waart een heel andere verklaring rond voor het feit dat een deel van het lucratieve gewas op apegapen ligt. Volgens hen hebben buitenlandse drugsbestrijders de hand in de mysterieuze infectie. Een boer verklaarde zelfs dat hij zag hoe er geel poeder was gesprayed dat zijn tarwe aantastte en het vee ziek maakte. Wie logisch redeneert zou waarschijnlijk eerder tot de conclusie komen dat het resultaat te weinig indrukwekkend is om onderdeel te zijn van een internationale bestrijdingsoperatie. Maar in Afghanistan zijn complottheorieen even talrijk als de moerbeivruchten die deze weken de bomen sieren, en geruchten tieren net zo welig als de geheimzinnige schimmel in de papavers zelf. Zo is het een gangbare opvatting dat de Taliban in werkelijkheid niet bestreden, maar juist gesteund wordt door Amerika. Volgens de aanhangers van deze theorie valt anders niet te verklaren dat de militaire miljardenoperatie met al zijn geavanceerde technologie niet in staat is een eind te maken aan de strijd van veel minder goed geoutilleerde tegenstanders. De realiteit dat er nog heel wat meer redenen zijn voor het voortwoekeren van het conflict delft het onderspit tegen de overtuiging dat de continuering van het conflict een voorwendsel is voor een langdurig verblijf van buitenlandse troepen. Zo valt de invloed van Amerika’s aartsvijand Iran onder controle te houden. En hoe langer de oorlog duurt hoe hardnekkiger die gedachte postvat. Het doet me denken aan Irak waar ook de meest onwaarschijnlijke verhalen over samenzweringen circuleren. Terwijl de elektriciteit om technische reden uitviel waren er Bagdadi’s die meenden dat de Amerikanen het hen op die manier moeilijk wilden maken. Ze konden namelijk niet geloven dat die reparatie zo lang op zich liet wachten. Saddam had dat immers na de Eerste Golfoorlog heel wat sneller voor elkaar.
Complotdenken floreert in landen waar machthebbers geen verantwoording hoeven af te leggen over hun handelen en waar wantrouwen voor inwoners een tweede natuur is. Niet alleen fysiek, ook mentaal verkeren Afghanen in een ongewisse wereld. Najib gaf lucht aan dat gevoel toen hij in een hulpeloos gebaar zijn schouders ophaalde en zei: “Ons land is als een voetbalveld waar anderen hun wedstrijd spelen.”