Obama in Rangoon

Mijn Amsterdamse leven stond even stil toen het emailbericht van een Birmese collega binnenkwam. “Daar, precies op de plek waar Obama sprak, hadden wij 38 jaar geleden de kist van U Thant neergezet, “ schreef hij als reactie op de speech van de Amerikaanse president op de Universiteit van Rangoon.
Omdat het bewind destijds weigerde de populaire en democratisch gezinde secretaris generaal van de VN U Thant een eervolle begrafenis te geven, hadden de studenten de lijkkist meegetroond naar hun campus. Dat protest kostte tientallen van hen het leven. Het was niet de eerste en ook niet de laatste keer dat er bloed vloeide op het lommerrijke terrein van de universiteit. Ik stelde me zo voor dat ieder van de Birmese toehoorders met zijn eigen herinneringen zat te luisteren naar de woorden van de Amerikaanse president nu de campus na al die verdoemde jaren weer in ere was hersteld.
Dat Obama uitgerekend op deze symbolische lokatie zijn toespraak hield en niet in de door militairen opgezette hoofdstad Naypyidaw, was een krachtig statement. Ik durf te wedden dat het idee uit de koker van Aung San Suu Kyi kwam.
Een van de Rohingya vluchtelingen in Nederland keek met heel andere ogen naar de historische gebeurtenis. Hij constateerde dat er van de aanwezigen geen bijval klonk toen Obama opmerkte dat Rohingya’s recht op burgerschap en bescherming hebben. Ook bij hem kwamen emailberichten uit Birma binnen. Over brandende dorpen en doodsbange familieleden.

Generaal Petraeus en het echte drama

Bij alle commotie rond generaal Petraeus passeren ook zijn succesvollere wapenfeiten de revu. Ik moet dan denken aan de woorden van mijn vriendin Sawsan die in 2006 uit de burgeroorlog van Bagdad vluchtte.
"The job was done", zegt ze altijd als ter sprake komt waarom het geweld daarna afnam. Mijn herinneringen aan de Iraakse hoofdstad geven haar gelijk. Het moorden stopte nadat de meeste soennieten door sjiitische doodseskaders verdreven waren en soennitische groepen een aantal wijken waar sjiieten woonden hadden gezuiverd.
Nu zwaait een door sjiieten gedomineerd bewind de scepter over de ooit gemengde stad.
Bij hun vertrek schreven Amerikaanse troepen de relatieve rust toe aan het succes van de counterinsurgency die Petraeus voerde. Zo raakte verhuld dat de VS in feite een nederlaag leden in een oorlog die sowieso al een historische blunder was.
Veel media deden kritiekloos mee aan de mythe over de unieke en effectieve aanpak van Petraeus. Welke journalist ging er niet uit joggen met de briljante generaal en liet daarna een fikse dosis ontzag door zijn reportage sijpelen?
Nu klinken overal beteuterde mea culpa's en het cliche dat Petraeus ook maar een mens is. Daarmee zien media het werkelijke drama over het hoofd.
Het werkelijke drama is niet een generaal die een scheve schaats reed, maar een generaal die een verloren oorlog in Irak tot een doctrine van succes moest oppoetsen en die aanpak vervolgens naar Afghanistan exporteerde.

Zwaar weer in Birmese wateren

Het toeval wilde dat toen bekend werd dat Obama op bezoek in Birma gaat, ik net een Birma lobbyist uit de Verenigde Staten aan de lijn had. Jarenlang hadden zij en haar collega's in hun campagnes voor democratische hervormingen hun morele superioriteit in de strijd gegooid.
Deze keer klonk ongemak me tegemoet en mijn telefoontje kwam duidelijk ongelegen. Met de weigering van oppositieleidster Aung San Suu Kyi om het geweld tegen de Rohingya's te veroordelen, verkeerden de lobbyisten plotseling in onbekend en danig lastig vaarwater. Ik hoorde de hersens kraken over hoe deze averechtse blunder recht te breien viel bij vrienden en bekenden in het Witte Huis. President Obama zal met Suu Kyi's stilte geen genoegen nemen nu hij van plan is op University Avenue 54 langs te komen voor een kopje thee.
Ik durf te wedden dat er de nodige telefoontjes naar de hotline van Birma gingen toen ik opgehangen had.

Zwemmen of verzuipen in Herat

Meestal komen de verhalen vanzelf als vrienden en collega’s willen weten hoe het was op reis. Maar na mijn terugkeer uit Afghanistan kon ik alleen maar heel diep zuchten bij die vraag.
Misschien was ik deze keer extra somber vanwege mijn weerzien met een jonge schrijfster en haar vriendinnen.
Toen ik haar tien jaar geleden net na het vertrek van de Taliban leerde kennen, bruiste ze van de hoop en plannen. Nu overwoog ze te doen wat ze juist nooit wilde: vertrekken uit haar land. Dat vertelde mij in een notedop meer over de situatie dan vele uitvoerige analyses bij elkaar.
Zij en haar vriendinnen waren weerbare en rebelse dames die niet makkelijk de handdoek in de ring gooiden. Zo kwam het dat ze na een ochtend vol mismoedige verhalen toch vrolijk proestend in het water doken. Maar dat gebeurde in een zwembadje in een ommuurde tuin ver van de stad waar niemand hen kon zien of horen. Vrijheid op een paar vierkante meter.